Co czwarty Europejczyk poświęca swój czas na działania wolontariackie. To nie tylko sucha statystyka – za tymi liczbami stoją miliony ludzi, którzy każdego dnia zmieniają świat małymi krokami. W samej Francji ich praca odpowiada 716 tysiącom pełnych etatów, w Wielkiej Brytanii zaś aż 23 miliony osób rocznie angażuje się w pomoc innym. Ale co się dzieje, gdy ten potężny ruch społeczny przekracza granice państw i kultur?
Międzynarodowy wolontariat to znacznie więcej niż wakacyjna przygoda czy punkt w CV. To złożone zjawisko, które z jednej strony realnie przekształca lokalne społeczności, a z drugiej – głęboko transformuje samych wolontariuszy. Obserwuję to od lat, koordynując projekty wolontariackie, i za każdym razem jestem pod wrażeniem tej podwójnej siły zmiany.
Weźmy przykład naszego najnowszego projektu „Wolontariusze w Akcji – Superbohaterowie NGO”. Gdy rozpoczynaliśmy planowanie, przeprowadziliśmy szczegółowe badania wśród 100 osób – zarówno wolontariuszy, jak i pracowników organizacji. Wyniki były fascynujące: ponad połowa badanych pracowników wskazała na pilną potrzebę większego zaangażowania wolontariuszy w projekty społeczne. Jednocześnie 55% wolontariuszy podkreśliło, że możliwość uczestnictwa w specjalistycznych szkoleniach byłaby dla nich silnym motywatorem.
Te liczby pokazują coś istotnego – współczesny wolontariat międzynarodowy to precyzyjnie zaplanowany proces, w którym potrzeby społeczności spotykają się z aspiracjami wolontariuszy. To już nie spontaniczny zryw, jak ten z 1920 roku, gdy grupa młodych ludzi w Esnes we Francji odbudowywała domy zniszczone podczas I wojny światowej. Dziś to profesjonalne przedsięwzięcie, łączące edukację pozaformalną, międzykulturowe uczenie się i realną zmianę społeczną.
Co sprawia, że ten model działa? Jak wygląda dwutorowa transformacja – społeczności i wolontariusza? I dlaczego właśnie teraz, w dobie globalnych wyzwań, wolontariat międzynarodowy nabiera szczególnego znaczenia? Na te pytania odpowiemy w kolejnych częściach, bazując na naszych doświadczeniach i badaniach europejskich.
Bo choć wciąż mówimy o bezpłatnej, dobrowolnej służbie – jej znaczenie dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego jest nie do przecenienia. W samej Wielkiej Brytanii wartość pracy wolontariuszy stanowi 7,9% PKB, czyli około 65 miliardów euro. Największą wartością są jednak historie konkretnych zmian – zarówno w społecznościach, jak i w życiu wolontariuszy. I właśnie te historie chcę wam opowiedzieć.
Wymiar społeczny – realna zmiana w społecznościach
Od czyszczenia górskich szlaków po warsztaty dla młodzieży – wolontariat międzynarodowy to namacalna zmiana w codziennym życiu lokalnych społeczności. Często romantyzujemy tę pracę, ale twarde dane mówią same za siebie: według badań Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa aż 44% pracowników organizacji non-profit na świecie to wolontariusze. To oni wypełniają luki w systemie, docierając tam, gdzie nie sięgają instytucje.
W naszym projekcie „Wolontariusze w Akcji” międzynarodowi wolontariusze działają w kluczowych obszarach: prowadzą warsztaty dla seniorów w „Parkowej Kuźni Wolontariatu”, uczestniczą w eko-patrolach badających zanieczyszczenia, wspierają adaptację cudzoziemców. Każde działanie odpowiada na zidentyfikowaną potrzebę.
Przykład? Praca z seniorami. Wolontariusze nie tylko organizują jogę czy nordic walking, ale też uczestniczą w spacerach badawczych, podczas których seniorzy wskazują miejsca wymagające zmian. Te obserwacje trafiają do „map potrzeb”, stanowiących podstawę dialogu z władzami. Wolontariat staje się narzędziem zmiany systemowej.
Podobnie w działaniach ekologicznych – wolontariusze nie tylko sprzątają, ale i prowadzą monitoring środowiska, edukują mieszkańców, tworzą ścieżki edukacyjne. Jak przyznał jeden z mieszkańców: „Dopiero gdy zobaczyłem młodych ludzi z różnych krajów zaangażowanych w ochronę naszego parku, zrozumiałem wagę tej sprawy”.
Wpływ wolontariatu wykracza poza bezpośrednie efekty. Obecność międzynarodowych wolontariuszy przełamuje stereotypy, buduje mosty między kulturami. W naszych badaniach 72% pracowników przyznało, że wcześniej nie znało wszystkich wolontariuszy, a 14% nie miało z nimi kontaktu poza obowiązkami. To pokazuje, jak ważna jest integracja.
Czy wolontariusze zabierają miejsca pracy? Wręcz przeciwnie – jak dowodzą dane Europejskiego Centrum Wolontariatu, ich praca uzupełnia etaty, często inicjując nowe działania. Kluczem jest profesjonalna organizacja: rekrutacja, szkolenia, wsparcie koordynatora i mentoring. Dzięki temu wolontariat staje się skutecznym narzędziem zmiany.
Jak mawiał Lao Tzu: „Idź do ludzi, żyj z nimi, ucz się od nich”. Międzynarodowy wolontariat realizuje tę ideę, łącząc służbę wspólnemu dobru z budowaniem więzi.
Wymiar osobisty – transformacja wolontariusza
„Przed wyjazdem byłam zupełnie inną osobą” – takie słowa często słyszę od wracających wolontariuszy. Badania potwierdzają, że dla wielu to punkt zwrotny w życiu.
Co się zmienia? Przede wszystkim kompetencje. W projekcie „Wolontariusze w Akcji” młodzi ludzie rozwijają umiejętności komunikacji w międzynarodowym środowisku, zarządzania projektami czy języki obce. To nauka przez praktykę – nie z podręcznika.
Według naszej ankiety:
- 55% wolontariuszy wskazało szkolenia jako kluczowy motywator,
- 41% doceniło warsztaty praktyczne,
- 19% – możliwość prowadzenia własnych inicjatyw.
Transformacja sięga jednak głębiej. Wolontariusze mierzą się z szokiem kulturowym, przewartościowują przekonania. Jak mówiła jedna z uczestniczek: „Dopiero współpraca z ludźmi z różnych kultur uświadomiła mi, jak względne są moje «oczywistości»”.
Wsparcie jest tu kluczowe: mentorzy, sesje ewaluacyjne, dokumentowanie kompetencji (np. przez Youthpass). To proces refleksji, który pomaga uświadomić sobie skalę zmian.
Paradoks? Choć rozwój osobisty jest ważny, nie może być głównym celem. Magia dzieje się, gdy transformacja wolontariusza splata się ze służbą innym. Jak zauważył nasz koordynator: „Najlepsi wolontariusze to ci, którzy przychodzą dać, a odkrywają, że otrzymują więcej”.
Synergia – gdy rozwój osobisty spotyka zmianę społeczną
W projekcie „Wolontariusze w Akcji” widać, jak rozwój wolontariuszy przekłada się na jakość działań. Fundacja Klaster Innowacji Społecznych stworzyła system łączący oba wymiary:
Szkolenia:
- service learning (np. minigranty realizowane w społeczności),
- kompetencje miękkie,
- współpraca z wolontariuszami.
Wsparcie:
- tutoring dla koordynatorów,
- wyjazdy integracyjne i studyjne (np. wizyta w Norwegii).
Działania:
- spacery badawcze z seniorami,
- eko-patrole w Parku Śląskim,
- warsztaty technologiczne dla seniorów.
Każde zadanie wymaga kompetencji rozwijanych przez szkolenia. Rocznie 25 wolontariuszy przepracowuje 4500 godzin, a ich wpływ jest mierzalny: od kampanii społecznych po rekomendacje dla władz.
Wolontariat międzynarodowy – inwestycja w przyszłość
To model, który łączy profesjonalne zarządzanie z autentycznym zaangażowaniem. Jak pokazują badania fundacji:
- 53% pracowników postuluje większe zaangażowanie wolontariuszy,
- 55% wolontariuszy wartościuje szkolenia jako motywator.
Przyszłość wolontariatu leży w synergii – tam, gdzie rozwój społeczności i jednostki wzajemnie się napędzają. To inwestycja, która procentuje podwójnie.
Chcesz wiedzieć więcej? Skontaktuj się z Fundacją Klaster Innowacji Społecznych. Bo zmiana zaczyna się od kroku, który dziś możesz postawić.
Projekt „Wolontariat Klaster. Wolontariusze w Akcji – Superbohaterowie NGO” sfinansowany przez Narodowy Instytut Wolności — Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Korpusu Solidarności — Rządowego Programu Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Systematycznego na lata 2018-2030.
