Polska Grupa Górnicza zaprezentowała plan kompleksowej rekultywacji hałdy Marcel w Radlinie, która przez ponad sto lat stanowiła składowisko odpadów pogórniczych i uciążliwe źródło pyłu, dymu oraz pożarów wewnętrznych. W 2023 roku osunięcie się fragmentu północnej skarpy spowodowało powstanie olbrzymiej chmury pyłu, która opadła w promieniu kilku kilometrów, co zmusiło spółkę do natychmiastowego uruchomienia działań naprawczych. Jednocześnie inspektorzy ocenili, że pył nie stanowi zagrożenia środowiskowego, jednak problemu nie bagatelizowano.
Rekultywacja hałdy przebiega wieloetapowo. Pierwszym krokiem było zmniejszenie nachylenia skarp oraz budowa ekranów ochronnych i fos odwadniających, aby poprawić stabilność struktury i ograniczyć wtórne pylenie. W maju przetestowano również kurtyny wodne, które skutecznie zraszają powierzchnię hałdy, minimalizując unoszenie pyłu. Wzmocniono metody formowania nowej bryły rekultywacyjnej ze szczególnym naciskiem na eliminację ognisk zapożarowania. Do prac zaangażowano Główny Instytut Górnictwa, firmę specjalistyczną Barosz Gwimet oraz naukowców z KOMAG, którzy opracowali najlepsze technologie zabezpieczające i gaszące wnętrze hałdy. Monitoring pełni kluczową rolę – wdrożono cztery stacjonarne punkty pomiarowe (powietrza, temperatury, warunków meteorologicznych), monitoring wizyjny oraz pomiary termiczne i aerologiczne. Cotygodniowe kontrole prowadzone są przez inspektora PGG, a wyniki są transparentnie udostępniane mieszkańcom za pośrednictwem dedykowanej strony internetowej i infolinii. Ponadto prace prowadzone są zgodnie ze ścisłym harmonogramem – codziennie od 6:00 do 20:00 (w soboty do 14:00), bez robót w niedziele i święta, z wyjątkiem odbioru odpadów skalnych, co minimalizuje uciążliwości dla mieszkańców.
Od sierpnia 2025 roku planowane jest uruchomienie pilotażowego projektu REZAH, nadzorowanego przez Instytut Techniki Górniczej KOMAG i dofinansowanego ze środków NFOŚiGW na kwotę 4,8 mln zł. Program, trwający do połowy 2028 roku, ma na celu dalsze ograniczenie zagrożeń związanych z pożarami wewnętrznymi i pyleniem hałdy poprzez wdrożenie zaawansowanych technologii środowiskowych. Długoterminowym efektem rekultywacji będzie przekształcenie zdegradowanego obszaru w funkcjonalny, zielony teren rekreacyjny. Plan zakłada nasadzenia drzew i roślinności ozdobnej, obsianie trawą powierzchni hałdy oraz uformowanie pagórkowatego krajobrazu przyjaznego mieszkańcom. Przestrzeń ma pełnić rolę miejskiego parku, z możliwością organizowania wydarzeń kulturalnych czy edukacyjnych, wpisując się w strategię rewitalizacji regionu.
Integralnym elementem planu są działania komunikacyjne i społeczne – PGG regularnie organizuje spotkania informacyjne z mieszkańcami, podczas których przedstawia postępy i konsultuje kolejne etapy działań. Transparentność przedsięwzięcia, oparta na dostępie do aktualnych danych i konsultacjach społecznych, wzmacnia zaufanie mieszkańców i integruje lokalną społeczność w proces transformacji. Proces rekultywacji hałdy Marcel jest częścią szerszego trendu transformacji terenów pokopalnianych na Górnym Śląsku. Coraz częściej stare, zdegradowane hałdy zyskują nowe funkcje — ekologiczne, rekreacyjne i edukacyjne. Projekt w Radlinie umożliwia nie tylko poprawę jakości życia mieszkańców, ale tworzy impuls rozwoju lokalnego i wzmacnia poczucie wspólnoty przy jednoczesnej ochronie środowiska.
Rekultywacja hałdy Marcel to przykład dobrze zaplanowanego i realizowanego procesu transformacji terenów pokopalnianych: od zabezpieczenia i kontroli zagrożeń, przez badania i technologie, aż po stworzenie zielonej przestrzeni miejskiej. W perspektywie kilku lat zdegradowany teren zamieni się w przyjazne otoczenie, które nie tylko usprawni jakość życia, ale także stanie się lokalnym symbolem rewitalizacji i zrównoważonego podejścia do postindustrialnego dziedzictwa.
fot. Ireneusz Wilgucki/ Aeroklub ROW
