Transformacja energetyczna według koncepcji coal to nuclear to proces, w którym tradycyjne elektrownie węglowe, będące fundamentem polskiej gospodarki energetycznej przez dziesięciolecia, mogą zostać przekształcone w instalacje jądrowe lub retrofitted, czyli poddane modernizacji z wykorzystaniem technologii jądrowej. Idea ta wynika z potrzeby drastycznego ograniczenia emisji CO₂, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego oraz zapewnienia stabilnych i niezawodnych źródeł energii. W praktyce oznacza to wykorzystanie istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, takiej jak sieci przesyłowe, chłodnie i budynki pomocnicze, które przy odpowiednich modyfikacjach mogą służyć do budowy elektrowni jądrowych, zwłaszcza w formie małych, modułowych reaktorów (SMR).
Województwa Śląskie i Opolskie, będące historycznymi centrami górnictwa i energetyki węglowej, posiadają rozbudowaną bazę istniejących elektrowni węglowych. W regionie tym funkcjonują m.in. elektrownie takie jak Elektrownia Rybnik, Elektrownia Łaziska oraz inne jednostki, które od lat dostarczają energię opartą na węglu. Przekształcenie tych instalacji w elektrownie jądrowe może odbywać się na kilku płaszczyznach. Pierwszym etapem jest adaptacja istniejącej infrastruktury do wymagań technologii jądrowej – konieczne jest przeprojektowanie systemów chłodzenia, wzmocnienie zabezpieczeń oraz dostosowanie budynków do rygorystycznych norm bezpieczeństwa. Jednym z kluczowych rozwiązań w tym procesie są SMRy, czyli małe reaktory modułowe, które dzięki swojej kompaktowej budowie, elastyczności i skalowalności mogą być łatwiej integrowane z już istniejącą infrastrukturą. SMRy oferują szereg zalet – charakteryzują się niższymi kosztami budowy, krótszym czasem wdrożenia oraz bardzo niską emisją CO₂ (poniżej 20 g CO₂/kWh), co stanowi kontrast do tradycyjnych elektrowni węglowych, generujących nawet do 800 g CO₂/kWh.
Transformacja coal to nuclear opiera się także na intensywnej współpracy między sektorem energetycznym a firmami technologicznymi. Współczesne technologie cyfrowe, w tym sztuczna inteligencja, odgrywają kluczową rolę w optymalizacji procesów operacyjnych elektrowni jądrowych. Przykłady współpracy międzynarodowych koncernów IT z przedsiębiorstwami jądrowymi pokazują, że zastosowanie systemów typu digital twin oraz algorytmów predykcyjnych umożliwia modelowanie procesów wewnętrznych reaktorów, przewidywanie zużycia paliwa, a także identyfikację potencjalnych usterek na wczesnym etapie. Takie podejście przekłada się na zwiększenie bezpieczeństwa operacyjnego oraz obniżenie kosztów eksploatacji. W kontekście retrofittingu istniejących elektrowni węglowych, technologia ta może być wykorzystana do monitorowania parametrów pracy, optymalizacji przepływów chłodniczych oraz adaptacji systemów zarządzania do specyfiki obiektów jądrowych.
W regionie Śląska i Opolszczyzny transformacja coal to nuclear ma szczególne znaczenie. Region dysponujące wieloletnią tradycją górniczą i licznymi instalacjami energetycznymi opartymi na węglu, stoją przed wyzwaniem zmiany modelu produkcji energii. Inwestycje w adaptację istniejących jednostek do technologii jądrowej mogłyby wykorzystać dotychczasowe zasoby, takie jak sieci przesyłowe i systemy chłodnicze, co przyczyniłoby się do szybszej transformacji energetycznej regionu. Z ekonomicznego punktu widzenia, przekształcenie tych obiektów mogłoby zapewnić stabilne, niskoemisyjne źródło energii, niezbędne do zabezpieczenia rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną – szczególnie w erze cyfryzacji i rozwoju AI, które wymagają dużych, niezawodnych centrów danych.
Na przykład, centra danych, które obsługują zaawansowane algorytmy uczenia maszynowego i systemy sztucznej inteligencji, zużywają ogromne ilości energii – szacuje się, że trening jednego dużego modelu może pochłonąć energię równoważną rocznej konsumpcji energii przez kilkadziesiąt gospodarstw domowych. Aby zminimalizować ślad węglowy takiej działalności, kluczowe jest pozyskiwanie energii ze źródeł niskoemisyjnych. Elektrownie jądrowe, oferujące stabilność i niezawodność przy minimalnych emisjach, idealnie wpisują się w ten scenariusz.
Adaptacja technologii coal to nuclear wymaga jednak wielu działań – od przeprowadzenia szczegółowych analiz ekonomicznych i technicznych, przez dostosowanie regulacji prawnych, aż po opracowanie modeli finansowania transformacji. Badania publikowane w czasopismach naukowych, wskazują na potencjał tego podejścia, analizując zarówno wyzwania, jak i korzyści płynące z takiej transformacji. Wyniki tych badań sugerują, że retrofitting elektrowni węglowych na potrzeby energetyki jądrowej, zwłaszcza przy wykorzystaniu SMRów, może stać się kluczowym elementem strategii dekarbonizacji w Polsce, w szczególności w regionach o dużym zasobie infrastruktur węglowych.
Transformacja energetyczna według idei coal to nuclear oferuje ogromny potencjał dla województw Śląskiego i Opolskiego. Przekształcenie istniejących elektrowni węglowych w jednostki jądrowe, zwłaszcza przy zastosowaniu innowacyjnych, małych reaktorów modułowych, umożliwiłoby nie tylko redukcję emisji CO₂, ale także zapewnienie stabilnych i niezawodnych dostaw energii, niezbędnych w dobie rozwoju sztucznej inteligencji oraz cyfryzacji. Kluczowe będzie tu wykorzystanie istniejącej infrastruktury, współpraca między sektorem energetycznym a firmami technologicznymi oraz wsparcie ze środków unijnych i krajowych programów transformacyjnych. Dzięki temu regiony te mogłyby stać się liderami nowego modelu rozwoju energetycznego, opartego na czystej, stabilnej i innowacyjnej energii jądrowej.
