Proces synchronizacji systemów elektroenergetycznych państw bałtyckich z europejskim systemem przesyłowym stanowi istotny krok w kierunku uniezależnienia się Litwy, Łotwy i Estonii od rosyjskiego systemu BRELL, co znacząco wpływa na bezpieczeństwo energetyczne regionu. Dotychczasowa przynależność tych krajów do poradzieckiego systemu elektroenergetycznego, kontrolowanego przez Rosję, niosła za sobą ryzyko politycznych nacisków oraz potencjalnych zakłóceń w dostawach energii.
Decyzja o synchronizacji z europejskim systemem przesyłowym była wynikiem wieloletnich przygotowań i analiz, które uwzględniały zarówno aspekty techniczne, jak i geopolityczne. W 2018 roku premierzy Litwy, Łotwy, Estonii oraz Polski podpisali mapę drogową, określającą etapy realizacji tego przedsięwzięcia. Unia Europejska wsparła projekt finansowo, przeznaczając na ten cel ponad 1,2 miliarda euro w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, co stanowiło 75% całkowitych kosztów inwestycji. Przygotowania obejmowały modernizację infrastruktury energetycznej, w tym unowocześnienie sieci i stacji energetycznych, instalację kondensatorów synchronicznych oraz rozwój magazynów energii, co miało na celu dostosowanie systemów państw bałtyckich do pracy w europejskim obszarze synchronicznym.
Polska odegrała kluczową rolę w procesie synchronizacji, pełniąc funkcję koordynatora projektu. Istniejące połączenie LitPol Link, uruchomione w 2015 roku, umożliwiło wymianę energii między Polską a Litwą, a planowane drugie połączenie Harmony Link, którego uruchomienie przewidziano na 2030 rok, ma na celu dalsze zwiększenie możliwości wymiany handlowej oraz wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Współpraca między Polską a Litwą obejmuje również działania w zakresie ochrony infrastruktury energetycznej przed zagrożeniami fizycznymi i cybernetycznymi. Proces synchronizacji napotkał na opór ze strony Rosji, która podejmowała próby zakłócenia realizacji projektu poprzez cyberataki na infrastrukturę energetyczną oraz kampanie dezinformacyjne mające na celu wywołanie społecznych obaw. Ponadto, odnotowano uszkodzenia podmorskich kabli i gazociągów na Bałtyku, co może wskazywać na działania sabotażowe mające na celu utrudnienie procesu synchronizacji.
Jednym z argumentów Rosji przeciwko synchronizacji było rzekome zagrożenie dla obwodu królewieckiego, który w wyniku odłączenia państw bałtyckich od systemu BRELL stał się „wyspą energetyczną”. Jednakże, obwód królewiecki od lat przygotowywał się na tę sytuację, dysponując kilkoma elektrowniami, rozbudowanymi magazynami gazu oraz terminalem LNG, co umożliwia mu samodzielne funkcjonowanie w zakresie zaopatrzenia w energię. Testy pracy w trybie wyspowym, prowadzone od 2019 roku, potwierdziły gotowość systemu obwodu do samodzielnej pracy. Synchronizacja z europejskim systemem przesyłowym przynosi państwom bałtyckim szereg korzyści, w tym zwiększenie stabilności i elastyczności systemu elektroenergetycznego, co jest istotne w kontekście planowanej transformacji energetycznej oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym. Ponadto, integracja z europejskim rynkiem energii umożliwia efektywniejsze zarządzanie przepływami energii oraz zwiększa konkurencyjność rynku, co może przyczynić się do obniżenia cen energii dla odbiorców końcowych.
Z perspektywy Unii Europejskiej, synchronizacja systemów elektroenergetycznych państw bałtyckich z europejskim systemem przesyłowym stanowi krok w kierunku wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego całego regionu oraz integracji rynków energii. Współpraca w ramach tego projektu podkreśla znaczenie solidarności i współdziałania państw członkowskich w realizacji strategicznych celów energetycznych. W kontekście dalszego rozwoju infrastruktury energetycznej, priorytetem jest ukończenie połączenia Harmony Link między Polską a Litwą oraz czwartego połączenia między Estonią a Łotwą. Zwiększenie liczby i przepustowości połączeń transgranicznych przyczyni się do dalszej integracji rynków energii, poprawy bezpieczeństwa dostaw oraz umożliwi efektywniejsze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w regionie.
Podsumowując, synchronizacja systemów elektroenergetycznych Litwy, Łotwy i Estonii z europejskim systemem przesyłowym stanowi istotny krok w kierunku uniezależnienia się od wpływów Rosji oraz wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego regionu. Realizacja tego przedsięwzięcia była możliwa dzięki wieloletnim przygotowaniom, współpracy międzynarodowej oraz wsparciu finansowemu Unii Europejskiej. Integracja z europejskim rynkiem energii otwiera przed państwami bałtyckimi nowe możliwości w zakresie rozwoju sektora energetycznego oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii, co wpisuje się w długoterminowe cele polityki energetycznej Unii Europejskiej.
